Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης
Στις 15 Γενάρη 1902 γεννιέται ο Ναζίμ Χικμέτ (Nazim Hikmet) στη Θεσσαλονίκη, που τότε ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. H καταγωγή του ήταν αριστοκρατική. Ο πατέρας του, Χικμέτ Ναζίμ Μπέης (Hikmet Nazim Bey), ήταν ανώτερος δημόσιος υπάλληλος, που, αν και γιος του Μεχμέτ Ναζίμ Πασά (Mehmet Nazim Pasha), τελευταίου κυβερνήτη της Θεσσαλονίκης, δεν ήταν πλούσιος και είχε δημοκρατικές αντιλήψεις. Η μητέρα του, Τζελίλ Χανίμ (Celile Hanim), ήταν κόρη του γλωσσολόγου Ενβέρ Τζελαλετίν Πασά (Enver Celalettin Pasha) και είχε Πολωνική καταγωγή. Σαν παιδί περνούσε πολύ χρόνο με τον παππού του Μεχμέτ Ναζίμ Πασά, ο οποίος ήταν και ποιητής, οπαδός της μυστικιστικής παράδοσης των Σούφι. Όταν ο Χικμέτ ήταν τριών χρόνων η οικογένειά του ακολούθησε τον παππού του στο Άλεπ (Aleppo) και στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στο Καντικιόι (Kadikoy) της Κωνσταντινούπολης.
Στα 1922 γίνεται μέλος του Ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος (μπολσεβίκων) και του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας (ΚΚΤ).
Στα 1931,1933, 1934 εξαιτίας του ανατρεπτικού περιεχομένου του έργου και της δράσης του συλλαμβάνεται και φυλακίζεται για μικρά χρονικά διαστήματα. Στην απολογία του στα 1931 δηλώνει: «Είμαι ένας Κομμουνιστής ποιητής και κάθε μέρα προσπαθώ να γίνω καλύτερος Κομμουνιστής και καλύτερος ποιητής».
Στις 17 Γενάρη 1938 συλλαμβάνεται για να δικαστεί αυτή τη φορά από Στρατοδικείο. Του απαγγέλλεται η κατηγορία περί υποκίνησης των δοκίμων του στρατού σε ανταρσία και του επιβάλλεται η εξοντωτική ποινή των 28 χρόνων και τεσσάρων μηνών φυλάκισης.
Λόγω τον προβλημάτων υγείας στο διεθνή Τύπο εμφανίζονται άρθρα που απαιτούν την αποφυλάκισή του. Διανοητές από όλο τον κόσμο όπως οι Πωλ Ελυάρ, Ζολιό Κιουρί, Πάμπλο Νερούντα, Ζαν-Πωλ Σαρτρ, Πάμπλο Πικάσο, κ.ά. ασκούν πίεση για την απελευθέρωσή του. Υπό την πίεση που ασκείται απ’ όλο τον κόσμο και την απεργία πείνας του Χικμέτ αποφυλακίζεται το Μάη του 1950. Το Νοέμβρη του ίδιου χρόνου στη Βαρσοβία του αποδίδεται το Παγκόσμιο Βραβείο Ειρήνης μαζί με τους Πικάσο, Ρόμπσον, Γουάντα Τζακουμπόσκα και Νερούντα, παρ’ ότι στον ίδιο απαγορεύεται να παραβρεθεί στην τελετή απονομής.
Τον Ιούνη του 1951 φεύγει παράνομα με ταχύπλοο σκάφος από την Τουρκία και επιβιβάζεται στα διεθνή ύδατα σε ένα περαστικό Ρουμάνικο φορτηγό πλοίο και μετά από μια στάση του στο Βουκουρέστι καταφτάνει στη Μόσχα, όπου τον υποδέχεται η Ένωση Συγγραφέων με τιμές. Στις 25 Ιούλη το Τουρκικό κοινοβούλιο τον ανακηρύσσει προδότη και του αφαιρεί την Τουρκική υπηκοότητα.
Πεθαίνει από καρδιακή προσβολή στις 3 Ιουνίου στη Μόσχα. Ο τάφος του βρίσκεται στο διάσημο νεκροταφείο Νοβοντεβίτσι (Novodevichy), όπου είχε ταφεί το 1942 και η κομσομόλα παρτιζάνα Τάνια (Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια – Zoya Kosmodemianskaya) της οποίας την αυταπάρνηση και τον ηρωισμό είχε υμνήσει στα «Ανθρώπινα Τοπία».
Ανοίγουμε πόρτες,
κλείνουμε πόρτες,
περνάμε μέσα από πόρτες,
και φτάνουμε στο τέλος του μοναδικού ταξιδιού που θα κάνουμε,
καμιά πόλη,
κανένα λιμάνι-
το τρένο εκτροχιάζεται
το πλοίο βυθίζεται
το αεροπλάνο πέφτει.
Ο χάρτης είναι ζωγραφισμένος στον πάγο,
αλλά αν μπορούσα να ξεκινήσω αυτό το ταξίδι ξανά από την αρχή,
Θα το’ κανα.
Διεθνιστής και πατριώτης. Στις δύσκολες στιγμές του τόπου η καρδιά του τουφεκίζονταν (και) στην Ελλάδα. Δέθηκε και συνδέθηκε με την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό, όχι μόνο γιατί γεννήθηκε στην Ελλάδα, αλλά και γιατί στάθηκε στο πλευρό του λαού σε δύσκολα χρόνια. Έδωσε το «παρών» σε κάθε εκδήλωση διεθνούς αλληλεγγύης για την αποκατάσταση της δημοκρατίας, για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων και τη γενική αμνηστία, και σε κάθε πρωτοβουλία πνευματική και κοινωνική για την Ελλάδα.
(Πηγή ήταν το χρονολόγιο του τεύχους 53-56 του περιοδικού Θέματα Παιδείας που είναι αφιερωμένο στον ποιητή και στο οποίο υπάρχει εκτενής δική μου μελέτη για την πρόσληψη του Χικμέτ στην Ελλάδα).
Ηρακλής Κακαβάνης
Δημοσιογράφος, συγγραφέας.
Διαχειριστής ιστοσελίδας atexnos.gr.
